نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

چکیده

در دوران همه گیری کرونا، امکان برگزاری آیین های عزاداری به نحو عمومی و جمعی وجود ندارد. از اینرو، مسئله اصلی پژوهش حاضر مطالعه شیوه انجام عزاداری در بین بازماندگان طبقه متوسط جدید ایرانی و توصیف و تحلیل ویژگی ها و تحولات رخ داده در آنها است. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، مقاله‌ی حاضر با استفاده از روش های نتنوگرافی، اسنادی، مشاهده و مصاحبه در بازه‌ی زمانی اسفند 1398 تا دی 1399 به مطالعه نحوه انجام عزاداری می پردازد.
بر اساس یافته های این پژوهش، عزاداری در بین اعضای طبقه متوسط جدید از اشکال گوناگونی برخوردار شده و از جمله در رسانه های اجتماعی به شیوه های مختلف برگزار شده است. محورهای اصلی تغییرات رخ داده عبارتند از:. 1- مجازی شدن 2- فردی شدن 3- شخصی شدن 4- تصویری شدن 5- جنسیت زدایی شدن 6- دنیوی شدن (فردی شدن دین) 7- تجاری شدن. در توضیح چرایی بروز این ویژگی ها و تغییرات صورت گرفته می توان به تحولات ایجاد شده در سبک زندگی و جهان بینی بازماندگان طبقه متوسط جدید اشاره کرد و در بین این ویژگی ها و خصوصیات سبک زندگی اعضای این طبقه تناظرات و همخوانی هایی را مشاهده نمود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The description and analysis of mourning rituals among new middle class survivors in the era of corona virus pandemic

نویسنده [English]

  • Reza Taslimi Tehrani

Culture, art and communication research center

چکیده [English]

In the era of corona-virus pandemic, there is no possibility for public and collective rituals. The main purpose of the present article is studying the new way that new middle class survivors mourn, describing the characteristics of mourning rituals among them and analyzing the changes occurred in these rituals in this era (2020 February to 2021 January in Iran). To this end, we employ Netnography, observation and interview as methods.
Based on the findings of the present research, in the era of corona-virus, new middle class survivors mourn in different ways especially in social media. Virtualization, individualization, personalization, Visualization, Degenderization, secularization (individualization of religion), and Commercialization are the most important elements of mourning rituals among new middle class survivors. The homology between the characteristics of new middle class lifestyle and above-mentioned elements can explain why they emerged as the new traits of mourning rituals among new middle class survivors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ritual
  • Death
  • mourning
  • new middle class
  • Corona-virus
  • Virtualization
برگر، پیتر و لوکمان توماس (1394) ساخت اجتماعی واقعیت، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بوردیو، پی یر (1390) تمایز: نقد اجتماعی قضاوت های ذوقی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر ثالث.
پارساپور، آرش (1399) کاربران ایرانی در کدام شبکه اجتماعی بیشترین فعالیت را دارند؟ وبسایت دیجیاتو، آخرین بازدید 2/10/99. https://digiato.com/article/
تابعی، ملیحه (1389) جامعه شناسی پدیداری مرگ(جامعه شناسی تجربی معنای مرگ)، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
تسلیمی طهرانی، رضا (1395) سیمای فکری مرگ در بین ساکنین شهر تهران، پایان نامه دکتری جامعه شناسی، دانشگاه تهران.
تسلیمی طهرانی، رضا (1399) عزاداری مجازی در دوران همه­گیری کرونا، در مجموعه مقالات کرونا و جامعه ایران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
تسلیمی طهرانی، رضا (1399) کرونا و سوگ تعلیق شده، در مجله­ی زنان امروز، شماره 39، صفحات 20-15.
تسلیمی طهرانی، رضا (1399) مردن در عصر کرونا، در مجموعه مقالات مطالعات اجتماعی مرگ، سازمان بهشت زهرای تهران.
جلایی‌پور، حمیدرضا و رنانی، محسن (۱۳۹۳) روایت حمیدرضا جلایی پور و محسن رنانی از طیقه­ی متوسط؛ طبقه‌ی متوسط اقتصادی چیست و چه کار می‌کند؟ مصاحبه­کننده مولود حاجی زاده، سایت خبرآنلاین.
جلیلی، هادی (1385) تاملاتی جامعه شناسانه درباره سکولار شدن، تهران: انتشارات طرح نو.
جوادی یگانه، محمدرضا و روزخوش، محمد (1398) روایت پیاده روی عاشورا (روایت مردم‌شناختی و جامعه‌شناختی از پیاده‌روی اربعین سال، تهران: پژوهشگاه فرهنگ،هنر و ارتباطات.
حسنی، حسین(1398) رسانه اجتماعی اینستاگرام؛ زندگی روزمره و فرهنگ دیداری، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
خویی، محمد مهدی (1398) تحلیل مصرف فرهنگی جامعه­ی ایران، در تحلیل مصرف رسانه­ای، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
دورتیه، ژان فرانسوا (1381) پی‌یر بوردیو. ترجمه مرتضی کتبی، نامه انسان‌شناسی، دوره اول، شماره اول، بهار و تابستان، صص: 225-234.
دورکیم، امیل (1383) صور بنیانی حیات دینی، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
راستگو سی سخت، رضا (1388) بررسی عوامل اجتماعی موثر بر نگرش به مرگ، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی.
رحمانی، جبار و قربانی، هاجر (1396) تدفین به مثابه یک پدیده بوروکراتیک آیین های مرگ در بهشت زهرا تهران، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران دوره ششم پاییز 1396 شماره 3 (پیاپی 23).
زمانی مقدم، مسعود (1393)، دین باوری و نگرش به مرگ: مطالعه نمونه ای از دانشجویان با روش نظریه زمینه ای، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه خوارزمی.
سامانه فرهنگی بدرقه (1399)  http://www.badraghe.ir
سلگی، محمد و تسلیمی طهرانی، رضا (1399) روانشناسی اجتماعی طبقه­ی متوسط در ایران، در فرهنگ و هنر در ایران پس از انقلاب، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات. در دست انتشار.  
شریعتی، سارا و تسلیمی طهرانی، رضا (1395) نسبت مرگ و دین در نمایشنامه­های فرهنگی مرگ و مردن در بین نمونه ای از ساکنین شهر تهران، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره نهم، شماره 2، صص 117-91.
کریمی، مرتضی (1385) بررسی جامعه شناسانه تجربه مرگ در میان بیماران سرطانی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
عاملی سعید رضا، شکرخواه یونس، منصوری تمنا (1398) تجربه دوفضایی شده کاربران ایرانی از سوگواری مجازی : شبکه اجتماعی فیسبوک، مجله فرهنگ ارتباطات، دوره 20 شماره 48، صفحه 36-7.
والتر، تونی (1396) مرگ و مدرنیته، ترجمه هاجر قربانی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
ویلم، ژان پل (1377) جامعه شناسی ادیان، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: انتشارات تبیان.
همیلتون، ملکم (1392) جامعه شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث.
Alexander, Jeffery. C (2004) Cultural Pragmatics: Social Performance between Ritual and Strategy, Sociological Theory, Vol. 22, No. 4 pp. 527-573.
Bayatrizi, Z & Taslimi Tehrani, R. (2016) The Objective Life of Death in Tehran: A Vanishing Presence, In Mortality, UK: Rputledge. PP. 1-19.
Bowler, G. M., Jr. (2010). Netnography A Method Specifically Designed to Study
Cultures and Communities Online. The Qualitative Report, 15(5), 1270-1275.
Brubaker Jed R, Hayes Gillian R. (2011) “We will never forget you [online]”: An Empirical Investigation of Post-mortem MySpace Comments, CSCW. Hangzhou, China.
Carroll Brian, Landry Katie (2010), Logging On and Letting Out: Using Online Social Networks to Grieve and to Mourn, Bulletin of Science, Technology & Society 30(5).
Ellis-Gray, Selina (2010) The Diversity of Mourning Practices Online, Lancaster University.
Fuchs, Martin & Rüpke, Jörg (2015) 'Religious individualisation in historical perspective', Religion, Vol. 45, No. 3, pp. 323–329.
Gibbons, Tom (2014) English National Identity and Football Fan Culture, Ashgate Publishing Limited.
Gibbs Martin, Meese James, Arnold Michael, Nansen Bjorn & Carter Marcus
(2015) #Funeral and Instagram: death, social media, and platform vernacular, Information, Communication & Society, 18:3, 255-268.
Ibrahim, Yasmin (2018) Production of the “self” in the digital age, Palgrave.
Kozinets, Robert V (2002) The Field Behind the Screen: Using Netnography for Marketing Research in Online Communities. Journal of Marketing Research, vol 39: 61-72.
Kozinets, Robert V (2020) Netnography; The Essential Guide to Qualitative Social Media Research, 3 Edition, SAGE.
Luckmann, Thomas (1967) The invisible religion, Macmillan Publishing company.
MicalizziAlessandra (2010) Mourning network: new social practices in online communities, Digithum, no. 12.
Turner, Victor (1967) Betwixt and Between: The Liminal Period In Rites de Passage in The Forest of Symbols: Aspects of Ndembu Ritual. London:  Cornel University Press.
Van Gennep, Arnold (1960) The Rites of Passage, Translated by M. Vizedom & G. Caffee. Chicago: University of Chicago Press.
Walter Tony, Moncur Wendy, Pitsillides, Stacey (2012) DOES THE INTERNET CHANGE HOW WE DIE AND MOURN? OVERVIEW AND ANALYSIS, OMEGA, Baywood Publishing Co. Vol. 64(4) 275-302
Walter, T. (1994) The Revival of Death. London: Routledge.
Wilke, Annette. (2015) 'Individualisation of Religion', ISSJ UNESCO.pp. 263-277.
Zimmermann, C. and G. Rodin (2004) ‘The Denial of Death Thesis: Sociological Critique and Implications for Palliative Care’, Palliative Medicine 18(2).pp. 121–8.