نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

این مطالعه پیرامون این پرسش محوری انجام‎شده‎است که اگر قرار باشد فیلمنامه‌ای با محوریت «شخصیت‌های مقدس معصومین مانند پیامبر و امامان» نگارش شود، آن فیلمنامه باید از چه الگوی تکنیکی و فرمی تبعیت کند. الگوهای طراحی فیلمنامه‌های سینمای کلاسیک عموماً بر الگوی ارسطویی استوار است که با توجه به مبانی فلسفی و خاستگاه‎های فرهنگیِ چنین الگوهایی، نمی‌تواند قالب ایده‎آلی برای طرح شخصیت‌های قدسی مانند معصومین قرارگیرد، زیرا اولاً، شخصیت‌های معصوم را نمی‌توان نشان‎داد؛ دوم این‌که شخصیت آنان ایستا و پایدار است که در تعارض با شخصیت‌پردازی در فیلمنامه‌نویسی است که شخصیت‎ها عموماً ناپایدار و دایم در حال تحوّل‎اند.
با توجه به ابعاد عدیدۀ ساختار در فیلمنامه (مانند پیرنگ، ماجرا، شخصیت‌پردازی‌، دیالوگ‌نویسی و...)، این مطالعه فقط بر بُعد «شخصیت‌پردازی» در فیلمنامه متمرکز شده که از طریق احصای مختصات تکنیکی و مقتضیات شخصیت‎پردازی در فیلمنامه، کارآمدی آن‌ها را در طرح شخصیت حضرات معصومین مورد ارزیابی قرارمی‌دهد. فرضیۀ این مقاله این است که قابلیت‌های تکنیکی فیلمنامه‌ها با الگوهای ارسطویی، عموماً، مناسب طرح شخصیت‌های زمینی‌اند و باید در ویژگی‎های ساختاری این الگوها از ‌جمله اصل «شخصیت‎پردازی» تصرف کرد و قابلیت‎های نوینی را در ساختار فیلمنامه تعریف کرد، والّا شخصیت آنان از مراتب قدسیت به مراتب زمینی فروکاهیده خواهد‎شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Characterization of Infallible Imams in Screenplays, Based on Aristotle’s Model: Challenges and Obstacles

نویسنده [English]

  • Asghar Fahimifar

Assistant Professor in Arts and Media

چکیده [English]

 
The current study inquires about the model of characterization in screenplays on the subject of “The Prophet and Infallible Imams”. Classical movies often follow the Aristotle’s Model of characterization, which is not appropriate for sacred characters as Infallible Imams. Firstly because these characters cannot be shown and secondly because they have static characters that is against Aristotle’s Model, according to which the characters are dynamic and subject to change. The current study solely focuses on characterization (and not on theme, conflict or dialogues) in screenplays and tries to evaluate the functionality of Aristotle’s model in representing sacred characters. The hypothesis underlying the research states that Aristotle model for writing screenplays is proper for secular characters rather than sacred ones. Therefore, new models should be adapted for characterization, since otherwise these characters would be belittled.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aristotle’s model
  • Characterization
  • Sacred characters
  • Challenges
قرآن‌ مجید (1374). ترجمۀ‌ عبدالمحمد آیتی‌، تهران‌: سروش‌.
ال‌ شرکاوی‌، جلال‌ (1375). «عرضۀ‌ تصویر پیامبر اسلام‌ بر روی‌ پردۀ سینما»، ترجمۀ ‌محمدسعید محصصی‌، فصلنامۀ‌ نقد سینما، ش‌ 8.
اتکینسون‌، ریتال‌؛ و دیگران‌ (1375). زمینۀ‌ روانشناسی‌، 2 جلد‌، ترجمۀ‌ محمدنقی‌ براهنی‌ و دیگران‌، تهران‌: رشد.
ارجمند، مهدی‌ (1378). تبدیل‌ و تحوّل‌ متن‌ مذهبی‌ به‌ متن‌ دراماتیک‌، تهران‌: پژوهشگاه ‌فرهنگ‌ و هنر اسلامی‌.
ارسطو (1387). فن شعر، ترجمۀ عبدالحسین زرین‎کوب، تهران: امیرکبیر.
استتی‌، صلاح‌ (1375). «اسلام‌ و تصویر»، ترجمۀ‌ محمدسعید محصصی‌، فصلنامۀ‌ نقد سینما، ش‌ 8.
امامی‌، مجید (1373). مقدمه‌ای‌ بر مبانی‌: شخصیت‌پردازی‌ در سینما، بررسی‌ ساختار، تجلّی‌ و ابعاد شخصیت‌ دراماتیک‌، تهران‌: برگ‌.
بوردول دیوید؛ و کریستین تامسون (1390). هنر سینما، ترجمۀ فتاح محمدی، تهران: نشر مرکز.
بوردول، دیوید (1391). تاریخ سینما، ترجمۀ روبرت صافاریان، تهران: نشر مرکز.
پراپ‌، ولادیمیر (1368). ریخت‌شناسی‌ قصه‌های‌ پریان‌، ترجمۀ‌ فریدون‌ بدره‌ای‌، تهران‌: توس‌.
پورطباطبائی‌، سید مجید (1370). در جست‌وجوی‌ قائم‌، قم‌: مسجد مقدس‌ صاحب‌الزمان‌ (جمکران‌).
تجری‌ گلستانی‌، ابوالقاسم‌ (1382). «هدایت‌های‌ حضرت‌ مهدی‌(عج‌) (2)»، فصلنامۀ ‌انتظار، س 3، ش 7.
تییرنو، مایکل (1390) بوطیقای فیلمنامهنویسی، ترجمۀ محمد گذرآبادی، تهران: ساقی.
جمعی‌ از نویسندگان‌ مجلۀ‌ حوزه‌ (1375). چشم‌ به‌ راه‌ مهدی‌ (عج‌)، قم‌: دفتر تبلیغات ‌اسلامی‌ حوزۀ‌ علمیه‌ قم‌، مرکز انتشارات‌.
خیری‌، محمد (1368). اقتباس‌ برای‌ فیلمنامه‌، تهران‌: سروش‌.
سلیمان‌، کامل‌ (1376). روزگار رهایی‌، ترجمۀ‌ علی‌اکبر مهدیپور، ج 1، تهران‌: آفاق‌.
سیگر، لیندا (1375). چگونه‌ فیلمنامه‌ را بازنویسی‌ کنیم‌؟، ترجمۀ عباس‌ اکبری‌، تهران‌: برگ‌.
سیگر، لیندا (1380). فیلمنامۀ‌ اقتباسی‌ (تبدیل‌ داستان‌ و واقعیت‌ به‌ فیلمنامه‌)، ترجمۀ ‌عباس‌ اکبری‌، تهران‌: نقش‌ و نگار.
سیدحسینی، رضا (1385). مکتبهای ادبی، تهران: نگاه.
صافی‌ گلپایگانی‌، لطف‌الله‌ (1375). امامت‌ و مهدویت،‌ ج‌ 1 و 2، قم: دفتر انتشارات‌ اسلامی ‌وابسته‌ به‌ جامعۀ‌ مدرسین‌ حوزۀ علمیه‌ قم‌.
صدر، محمد (1361). تاریخ‌ غیبت‌ کبری‌ (قسمت‌ اول‌)، ترجمۀ حسن‌ افتخارزاده‌، تهران‌: مؤسسۀ‌ الامام‌ المهدی ـ بنیاد بعثت‌.
طباطبایی‌، محمدحسین‌ (1376). تفسیر المیزان‌، ترجمۀ محمدجواد حجتی‌ کرمانی‌، ج 10‌، تهران‌: بنیاد علمی‌ و فکری‌ علامه‌ طباطبایی‌ با همکاری‌ مرکز نشر فرهنگی‌ رجاء و مؤسسۀ‌ انتشارات‌ امیرکبیر.
فراستی، مسعود (1390). هیچکاک همیشه استاد، تهران: روایت فتح.
فهیمیفر، علی‌اصغر (1382). «دیالکتیک‌ شکل‌ و محتوای‌ مذهبی‌ در تلویزیون‌»، فصلنامۀ پژوهش‌ و سنجش‌، س 10،‌ ش‌ 35.
فیلد، سید (1377). با گرگ‌ها می‌رقصد، کالبدشکافی‌ یک‌ فیلمنامه‌، ترجمۀ‌ عباس‌ اکبری‌، تهران‌: کانون‌ فرهنگی‌ ـ هنری‌ ایثارگران‌.
فیلد، سید (1378). راهنمای‌ فیلمنامه‌نویس‌، ترجمۀ‌ عباس‌ اکبری‌، تهران‌: ساقی‌.
قزوینی‌، محمدکاظم‌ (1379). امام‌ مهدی‌(ع‌) از ولادت‌ تا ظهور، ترجمۀ‌ دکتر حسین ‌فریدونی‌، تهران‌: آفاق‌.
قمی،‌ عباس‌ (1374). مفاتیحالجنان‌، ترجمۀ‌ موسوی‌ دامغانی‌، تهران‌: مؤسسۀ تحقیقاتی ‌و انتشاراتی‌ فیض‌ کاشانی.
کورانی، علی (1369). معجم‌ احادیث‌ الامام‌ المهدی‌(عج‌)، 5 جلد‌، قم‌: مؤسسة‌ المعارف‌ الاسلامیة.
مجلسی‌، محمدباقر (1361). مهدی‌ موعود، ترجمۀ جلد سیزدهم‌ بحارالانوار علامه ‌مجلسی‌، ترجمۀ‌ علی‌ دوانی‌، تهران‌: دارالکتب‌ الاسلامیة‌.
مدیر شانهچی‌، کاظم‌ (1362). علم‌الحدیث‌، قم‌: دفتر انتشارات‌ اسلامی‌.
مدیر شانهچی‌، کاظم‌ (1363). درایةالحدیث‌، قم‌: دفتر انتشارات‌ اسلامی.
مطهری‌، مرتضی‌ (1372). مجموعه‌ آثار استاد شهید مطهری‌ (2)، تهران‌: صدرا.
مطهری‌، مرتضی‌ (1376). امامت‌ و رهبری‌، تهران‌: صدرا.
مکی‌، ابراهیم‌ (1376). مقدمه‌ای‌ بر فیلمنامه‌نویسی‌ و کالبدشکافی‌ یک‌ فیلمنامه‌، تهران‌: سروش‌.
مکی‌، ابراهیم‌ (1380). شناخت‌ عوامل‌ نمایش‌: نگاهی‌ اجمالی‌ بر فرایند پیدایی‌ نمایش‌ و بررسی‌ جامع‌ اصول‌ و مبانی‌ متون‌ نمایشی‌، تهران‌: سروش.
مهدی‌پور، علی‌اکبر (1375). کتابنامۀ حضرت‌ مهدی‌ (ع‌)، 2 جلد‌، قم‌: موسسۀ‌ چاپ‌ الهادی‌.
مهرینگ‌، مارگارت‌ (1376). «شخصیت‌پردازی‌ در فیلمنامه‌»، ترجمۀ‌ حمیدرضا منتظر، فصلنامۀ فارابی‌، ویژۀ فیلمنامه‌نویسی‌، دورۀ‌ هفتم‌، ش‌ 2‌، شمارۀ مسلسل‌ 26.
نایت، آرتور (1341). تاریخ سینما، ترجمۀ نجف دریابندری، تهران: امیرکبیر.
«نمایش‌ انبیاء و امامان‌ در سینما از دیدگاه‌ فقیهان‌» (1376). فصلنامۀ نقد سینما، شمارۀ‌ پیاپی‌ 15.
وانوا، فرانسیس‌ (1379). فیلمنامه‌های‌ الگو، الگوهای‌ فیلمنامه‌، ترجمۀ داریوش ‌مؤدبیان‌، تهران‌: سروش‌، دفتر هماهنگی‌ پژوهشهای‌ برنامه‌ای‌ معاونت‌ سیما.
ولف‌، یورگن‌؛ و کری کاکس‌ (1381). راهنمای‌ نگارش‌ فیلمنامه‌ (سینما و تلویزیون‌)، ترجمۀ‌ عباس‌ اکبری‌، تهران‌: سروش‌.
 
Bazin, André (1967–1971). What is Cinema? Translated and Edited by Hugh Gray, Vol. 1 and 2, Berkeley: University of California Press.
Hoover, Stewart (1996). “Mass Media and Religion Pluralism”, The Democratization of Communication, Cardiff: University of Wales Press.
Hoover, Stewart (2001). Religion, Media, and the Cultural Center of Gravity, Ames: Iova State University Press.
Horesfild, Piter (1991). “Religion Functions of Television”, in: htpp://www.religion.org/cgi-bin/re/search.
Kieser, E. E. (1997). “God Taboo in Prime Time?”, In M. Suman (Ed.), Religion and Prime Time Television, Westport, CT: Praeger.
Newcomb, H. M. (1990). “Religion on Television”, In J.P. Ferre (Ed.), Channels of Belief, Ames: Lowa State University Press.
Newman, J. (1996). Religion vs. Television: Competitors in Cultural Context, Westport, CT: