نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده نظریه پردازی سیاسی وروابط بین الملل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران

3 دکتری علوم ارتباطات دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران شرق.

4 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه دوویسبورگ-اسن آلمان

چکیده

با توجه به اهمیت مقوله سواد رسانه‌ای که این موضوع در سال‌های اخیر در عرصه سیاست‌گذاری نیز مورد توجه قرار داشته است و با توجه به تعدد نهادهای تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار در این زمینه در ایران، این امر با چالش‌های مختلفی مواجه است. پژوهش حاضر با این هدف که چالش‌ها و ظرفیت‌های سیاستگذاری سواد رسانه‌ای در ایران را مورد تحلیل قرار دهد، انجام شده است. ضمن مصاحبه با مسئولین و کارشناسان متخصص در چهار نهاد موثر در این زمینه (شورای عالی فضای مجازی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما) به روش مصاحبه گلوله برفی، به دنبال پاسخ به این سوال است که نهادهای متولی سواد رسانه‌ای در ایران چه سیاست‌هایی برای ارتقای سواد رسانه‌ای در ایران تدوین و اجرا کرده‌اند؟
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بعلت تعدد نهادهای تصمیم‌گیر در این زمینه، تمایز روشنی میان آموزش سواد رسانه‌ای و فرهنگ‌سازی در این زمینه دیده نشود و عدم تعادل در برنامه‌ریزی‌ها، به سیاست‌گذاری‌های ناموفق رهنمون شود. بر این اساس، لازم است یک نهاد فرادستگاهی (مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی) بعنوان مرجع سیاست‌گذاری در این زمینه تعیین شود و سیاست‌گذاری در کلیه حوزه‌ها (شامل آموزش و فرهنگ‌سازی و ..) در آن صورت پذیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Media Literacy Policy in Iran: Challenges and Capacities

نویسندگان [English]

  • S.Mohsen Alavipour 1
  • Seyd Ahmad Askari 2
  • alireza khosravi 3
  • mohammad sarvi- zargar 4

1 Assistant Professor of Political Theory and International Relations Research Institute, Institute of Humanities and Cultural Studies

2 PhD Student in Social Communication Science, Tehran University

3 PhD in Communication Sciences, Islamic Azad University, East Tehran Branch.

4 PhD student in Political Sociology, University of Duisburg-Essen, Germany

چکیده [English]

Given the importance of media literacy, which has been considered in the field of policy-making in recent years, and given the multiplicity of decision-making institutions and policy-makers in this field in Iran, this is facing various challenges. The present study was conducted with the aim of analyzing the challenges and capacities of media literacy policy in Iran. While interviewing officials and experts in four effective institutions in this field (Supreme Council of Cyberspace, Ministry of Education, Ministry of Culture and Islamic Guidance and the Radio and Television Organization) through snowball interviews, seeks to answer the question that What policies have the media literacy institutions in Iran developed and implemented to promote media literacy in Iran?
Findings show that due to the multiplicity of decision-making institutions in this field, there is no clear distinction between media literacy education and culture in this field and imbalances in planning lead to unsuccessful policies. Accordingly, it is necessary to designate a supra-institutional body (such as the Supreme Council of the Cultural Revolution) as a policy reference in this field and to make policy in all areas (including education and culture, etc.).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Media literacy
  • cyberspace
  • education
  • culture
  • Iranian radio and television
باکینگهام، دیوید (1389). آموزش سواد رسانه‌ای، ترجمه حسین سرافراز، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)
باهنر و چابکی (1392). تحلیل سیاست‌های سواد رسانه‌ای در سه نهاد فرهنگی و ارتباطی ایران، مطالعات میان رشته‌ای در رسانه و فرهنگ، سال سوم پاییز و زمستان 1392 شماره 2 (پیاپی 6)
باهنر، ناصرو چابکی، رامین (1393) تحلیل سواد رسانه‌ای براساس مدل EC؛ مورد مطالعه: سیاست‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی، فصلنامه علمی پژوهشی فرهنگ ارتباطات، دوره 15،شماره 28،شمارهپیاپی 60، صفحه 7-34.
باهنر، ناصر و چابکی، رامین (1393). تحلیل سواد رسانه‎ای بر اساس مدل EC؛ مورد مطالعه: سیاست‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجله مطالعات فرهنگ ارتباطات، سال پانزدهم، شماره 28
براون، جیمز (1385) رویکردهای سواد رسانه‌ای، ترجمه پیروز ایزدی، فصلنامه رسانه، سال هفدهم، شماره پیاپی 68 
بشیر، حسن و مختاری، مجید (۱۳۹۸). سیاست‌گذاری فرهنگ وحدت اسلامی در جمهوری اسلامی ایران، در: پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره ۳۲، صص ۱۵۷-۱۳۷.
پاتر، جیمز (2005) تعریف سواد رسانهای، ترجمه لیدا کاووسی، فصلنامه رسانه، سال هفدهم، شماره 4
پارسونز، واین (1385). مبانی سیاستگذاری عمومی و تحلیل سیاست‌ها، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، جلد یک و دو، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی
سند تحول راهبردی نظام تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران» (1389)
سند افق رسانه (1393)
سند راهبردی جامعه اطلاعاتی ایران؛ شورای عالی انقلاب فرهنگی
سند راهبردی نظام جامع فناوری اطلاعات؛ شورای عالی انقلاب فرهنگی
سند راهبردی امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور؛ شورای عالی انقلاب فرهنگی
سند طرح تسما (تولید و سازماندهی محتوای الکترونیکی ایران)؛ شورای عالی انقلاب فرهنگی
سند بیانیه ماموریت سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران
طلوعی، علی (1391). سواد رسانه ای: درآمدی بر شیوه یادگیری و سنجش، تهران: دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها.
فراستخواه، مقصود (1395) روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تاکید بر نظریهی برپایه (گرانددتئوری GTM). تهران، انتشارات آگاه
قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران در حوزه رسانهها
قلی‌پور، رحمت‌الله و فقیهی، مهدی (1393). سیاستگذاری و تحلیل سیاست‌های عمومی، نشر مهکامه 
کانسیداین، دیوید (1379). درآمدی بر سواد رسانه‌ای، ترجمه ناصر بلیغ، تهران: اداره کل تحقیق و توسعه صدا
کتابچه «اﻫـﺪاف، ﻣﺤﻮرﻫـﺎ و اوﻟﻮﯾﺖ ﻫـﺎی ﺗﻮﻟﯿـﺪ، ﺗﺄﻣﯿـﻦ و ﭘﺨـﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫـﺎی صداوسیما»
محمدی، اصغر و فاضلیان‌دهکردی، مهری (1395) بررسی تاثیر سواد رسانه‌ای بر مصرف ذهنی کالاهای فرهنگی زنان 15-39 سال (مطالعه‌ موردی شهر شهرکرد). مجله رسانه، سال 27 بهار 1395 شماره 1 (پیاپی 102)
مقررات و ضوابط شبکههای اطلاعرسانی رایانهای؛ شورای عالی انقلاب فرهنگی
ملک‌محمدی، حمیدرضا (1395) مبانی و اصول سیاست گذاری عمومی، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) 
نادری، مهین؛ گلی، حمیده؛ و قلجایی، فرشته (1396)، گلوله برفی؛ روشی هدفمند در نمونه‌گیری تحقیقات کیفی، در: گام‌های توسعه در آموزش پزشکی، دوره چهاردهم، شماره سوم، صص 179-171.
 
Belinha S. Abreu De, Mihailidis Paul (2014).  Media Literacy Education in Action: Theoretical and Pedagogical Perspectives, Routledge.
Belinha S. De Abreu, Yildiz Melda N (2016). Global Media Literacy in a Digital Age: Teaching Beyond Borders, Peter Lang Publications.
Leaning, Marcus (2009).  Issues in Information and Media Literacy: Criticism, History, and Policy, Information Science Press.
Potter, James (2010). The State of Media Literacy, Journal of Broadcasting & Electronic Media 54(4), 2010, pp.  675–696.
Potter, James and Thai, Chan (2016) Conceptual Challenges in Designing Measures for Media Literacy Studies, International Journal of Media and Information Literacy, 2016, Vol. (1), Is. 1.