نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشدعلوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

مسئلۀ این پژوهش، بازنمایی جامعۀ ایران در مواجهه با مدرنیته در سریال قهوۀ تلخ مهران مدیری است؛ یعنی، پرسش اصلی ما این است که آیا در این سریال، جامعۀ ایران پدیده‎ای نامعقول و ناسازگار با مدرنیته بازنمایی می‎شود؟ برای پاسخ به این پرسش، از روش تحلیل روایت (الگوی تحلیل شخصیت‌های گریماس) استفاده کرده‎ایم. سپس، با استفاده از مطالعات پسااستعماری به نقد بازنمایی شخصیت‎های سنتی و مدرن و موانع شکل‎گیری مدرنیته در ایران پرداخته‎ایم. یافته‎های پژوهش بعد از تطبیق الگوی گریماس بر چهار اپیزود سریال، نشان ‎می‎دهد که همۀ شخصیت‎های سنتی سریال، به‎عنوان دیگری «مستشارالملک» (نماد مدرنیته) بازنمایی شده‎اند؛ به عبارتی، با استفاده از کلیشه‎هایی مانند کندذهن، تنبل، منفعت‎طلب و بی‎منطق شخصیت‎پردازی شده‌اند. در مقابل، قهرمان داستان (نماد مدرنیته) شخصیتی خلاق، فعال و منطقی بازنمایی شده است. در کلّ سریال، مستشارالملک نقش فاعل را برعهده ‎دارد؛ از این مسئله می‎توان چنین نتیجه گرفت که فرهنگ و جامعۀ ایران افراد را به‎گونه‎ای بازنمایی می‎کند که هیچ انگیزه‎ای برای تغییر و پیشرفت ندارند. بنابراین، جامعۀ ایران فاقد هرگونه توان برای تغییر و تلاش به سمت مدرن‎شدن است. در روایت سریال، موانع اصلی شکل‎گیری مدرنیته که عبارت‎اند از: ساختار نظام آموزشی، ساختار عمودی قدرت، استبداد ایرانی، کندذهنی و تنبل‎بودن ایرانیان، مانع رسیدن قهرمان داستان به اهدافش می‎شود. بر اساس نقد پسااستعماری، می‎توان گفت اگرچه سریال بر نقاط ضعف جامعۀ ایران به‎درستی دست می‎گذارد، در‎ نهایت روایت غالب سریال به گفتمان‎های شرق‎شناسانه نزدیک می‎شود که مورد نقد مطالعات پسااستعماری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Postcolonial Criticism of the Representation of the Actors in Facing the Iranian Modernity in Bitter Coffee TV Series

نویسندگان [English]

  • Mahdi Montazer Qaem 1
  • Farzad Gholami 2

1 Assistant Professor, Department of Social Communication, University of Tehran

2 M.A. in Social Communication, University of Tehran

چکیده [English]

The topic discussed in this research is the representation of Iranian society in facing modernity in Bitter Coffee TV series directed by Mehran Modiri. The question is whether the Iranian society is represented as an unreasonable phenomenon incompatible with modernity or not. To answer this question, the narrative analysis (Greimas actors’ analysis pattern) is used. Then, using the postcolonial studies, we criticized the representation of the traditional and modern characters; the barriers of developing modernity in Iran. After the Greimas pattern being adapted with four episodes of the TV series, the findings show that all of the traditional characters are represented as the other for “Mostasharolmolk” (the symbol of modernity). In other words, they are characterized using stereotypes such as stupid, lazy, profit-seeking, and illogical. On the other hand, the protagonist (the symbol of modernity) is represented as creative, active and logical. All over the series, Mostasharolmolk has an active role. Regarding this, we can conclude that the Iranian society and culture are represented as if they had no motivation to change and progress. Therefore, the Iranian society is lacks any abilities to change and any attempts to become modern. In the series narration, the main barriers of developing modernity include the structure of the educational system, the vertical structure of the power, Iranian despotism, the stupidity and laziness of the Iranians, which hold them back from achieving their goals. Based on the postcolonial criticism, we can claim that although the series is correctly showing the weaknesses of the Iranian society, the dominant narration of the series approximates the Orientalistic discourses which are criticized by the postcolonial studies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • postcolonial studies
  • Representation
  • Narrative Analysis
  • Greimas actors analysis
  • Modernity
  • Bitter Coffee
ادگار، آندرو؛ و پیتر سجویک (1387). مفاهیم بنیادی نظریۀ فرهنگی، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
آجودانی، لطف‎الله (1383). علماء و انقلاب مشروطیت، تهران: اختران.
آزاد ارمکی، تقی (1380). مدرنیتۀ ایرانی، تهران: اجماع.
آسابرگر، آرتور (1380). روایت در فرهنگ عامه، رسانه و زندگى روزمره، ترجمة محمدرضا لیراوى، تهران: سروش.
بارت، رولان (1387). درآمدى بر تحلیل ساختارى روایت‌‌ها، ترجمة محمد راغب، تهران: فرهنگ صبا.
بروجردی، مهرزاد (1387). روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمۀ جمشید شیرازی، چ 5، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
بشیریه، حسین (1381). دیباچهای بر جامعهشناسی سیاسی ایران، تهران: نگاه معاصر.
پری، بنیتا (1388). «نهادینه‎شدن مطالعات پسااستعماری، ترجمۀ جلیل کریمی»، مجموعه مقالات دربارۀ مطالعات فرهنگی، تهران: چشمه.
تولان، مایکل (1383). درآمدى بر روایت، ترجمة ابوالفضل حرى، تهران: فارابى.
خالق‎پناه، کمال (1389). «تجربۀ مدرنیته در سینمای ایران پس از انقلاب اسلامی»، رسالۀ دکتری دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
جهانبگلو، رامین (1374). مدرنیته، دموکراسی و روشنفکران، تهران: مرکز.
بوین، روی؛ و علی رطانسی (1380). پست‌مدرنیسم و جامعه: نظریه و سیاست در پست‌مدرنیسم، در مدرنیته و پست‌مدرنیسم: تعاریف، نظریه‌ها و کاربست‌ها، ترجمه و تدوین حسینعلی نوذری، تهران: نقش جهان.
سعید، ادوارد (1378). شرقشناسی، ترجمۀ عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سعید، ادوارد (1382). فرهنگ و امپریالیسم، ترجمۀ افسر اسدی، تهران: توس و مرکز بین‎المللی گفت‎و‎گوی تمدن‎ها.
سلدن، رامان (1384). راهنمای نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
شاهمیری، آزاده (1389). نظریه و نقد پسااستعماری، زیر نظر فرزان سجودی، تهران: علم.
شوم، راکا؛ و هج رادها (1383). «رهیافت پسااستعماری به ارتباطات»، فصلنامۀ رسانه (ویژهنامۀ مطالعات انتقادی در ارتباطات)، ترجمۀ پیروز ایزدی، س 15، ش 1، شمارۀ پیاپی 57.
کریمی، جلیل (1386). «مقدمه‎ای بر مطالعات پسااستعماری»، فصلنامۀ زریبار (فرهنگی ادبیات، شعر و داستان به زبان فارسی و کردی)، س 11، ش 63.
کریمی، جلیل (1388). «گفتمان استعماری و مطالعات پسااستعماری: تحلیل گفتمان مطالعات کردشناسی»، پایان‎نامۀ دکتری دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
گاندی، لیلا (1388). پسااستعمارگرایی، ترجمۀ مریم عالم‎زاده و همایون کاکا سلطانی، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با همکاری دانشگاه امام صادق.
معینی علمداری، جهانگیر (1385). «هویت و تأویل: در جست‎وجوی یک هویت پسااستعماری»، فصلنامۀ مطالعات ملی، س 7، ش 25.
مهدی‎زاده، سیدمحمد (1387). رسانهها و بازنمایی، تهران: دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه‌‌ها.
میرسپاسی، علی (1384). تأملی در مدرنیتة ایرانی، ترجمۀ جلال توکلیان، تهران: طرح نو.
نظری، علی‎اشرف (1386). «مدرنیته و هویت سیاسی: واکاوی تکاپوی هویتی در ایران»، رسالۀ دکتری دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
هال، استوارت (1386). غرب و بقیه: گفتمان و قدرت، ترجمة محمود متحد، تهران: آگه.
یورگنسن، ماریان؛ و لوئیز فیلیپس (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نی.
 
Hall, Stuart (1997). ‘The Work of Representation’, Cultural Representation and Signifying Practice, Sage Publication.
Janz, Bruce (1997). ‘Alterity, Dialogue and African Philosophy’, In E. Eze Edited, Post-Colonial African Philosophy, Oxford: Blackwell.